Wilhelmina-Bier (1897-1898)

Op 6 september 1898 vindt in Amsterdam de inhuldiging plaats van Koningin Wilhelmina. Zo’n anderhalf jaar voor die gebeurtenis, die in Amsterdam maar ook elders in het Koninkrijk uitbundig wordt gevierd, verschijnen in diverse kranten advertenties waarin melding wordt gemaakt van Wilhelmina-Bier. Merkwaardig genoeg vermelden deze advertenties niet uit welke brouwerij dit bier afkomstig is. Enkele advertenties van de Rotterdamse bierhandelaar Christiaan Nelemans (1857-1929) brengen echter helderheid in deze zaak. Van Nelemans, die in zijn advertenties laat weten dat “de flesschen zijn voorzien van etiket met beeltenis van H.M. Koningin Wilhelmina”, weten we namelijk dat hij hoofdagent is geweest van de N.V. Deli-Brouwerij. Een digitale speurtocht naar de etiketten van de Deli-Brouwerij levert inderdaad een prachtig etiket op van het Wilhelmina-Bier.

De Deli-Brouwerij aan de Weesperzijde, opgericht in 1886 in wat dan nog de zelfstandige gemeente Nieuwer Amstel is, brengt naast een aantal goedkope “Hollandsche bieren” ook verschillende “Beiersche bieren” (onder andere pilsener, lager en Münchener) op de markt. Een andere biersoort waar het bedrijf om bekend staat is het van oorsprong Engelse stout. Wat voor soort bier het Wilhelmina-Bier precies was is niet bekend. Anders dan Heineken en Amstel slaagt de Deli-Brouwerij er niet in een sterke greep te ontwikkelen op de hoofdstedelijke horeca, al weet het bedrijf wel enkele zaken op het Rembrandtplein aan zich te binden. Ook buiten Amsterdam weet de brouwerij slechts een beperkt distributieapparaat (in de vorm van agentschappen) op te bouwen. Net als de Amsterdamse brouwerij De Gekroonde Valk (voorheen firma Van Vollenhoven & Co.) is de Deli-Brouwerij sterk georiënteerd op overzeese export. Door tussenkomst van allerlei handelsmaatschappijen worden de Deli-bieren verscheept naar gebieden in Afrika en Azië. Tijdens de Eerste Wereldoorlog worden de sterke exportoriëntatie en de geringe binnenlandse distributiekracht de Deli-Brouwerij fataal. Na afkondiging van de onbeperkte duikbootoorlog door de Duitsers (februari 1915) valt er aan verscheping van bier nauwelijks meer te denken. Compensatie in de vorm van binnenlandse afzet blijkt onmogelijk door het geringe aantal agenten. Als in 1917 ook nog de aanvoer van mout stagneert besluiten de aandeelhouders de N.V. Deli-Brouwerij te liquideren.

Advertentie Rotterdamsch Nieuwsblad, 27 juli 1898.

Maar in 1897 is de Deli-Brouwerij nog een redelijk florerend bedrijf en viert de brouwerij triomfen met zijn Wilhelmina-Bier, dat naar eigen zeggen (zie de advertentie uit 1897) een “enorm succes” is. Dat succes blijft echter niet onopgemerkt. In 1898 of kort daarna brengt ook brouwerij De Amstel een Wilhelmina-Bier in omloop. Dit bier wordt echter niet voor binnenlandse afnemers van De Amstel geproduceerd. Opdrachtgever en exclusieve afnemer van dit Wilhelmina-Bier is de in 1898 opgerichte Hollandsche Export-Maatschappij N.V. (Amsterdam), een bedrijf dat zich toelegt op de handel met de koloniën in de West (Suriname, Nederlandse Antillen) en de Oost (Nederlands-Indië). Kennelijk is het Wilhelmina-Bier bedoeld om ook landgenoten in deze overzeese gebiedsdelen te kunnen laten proosten op de gezondheid van de jonge vorstin. Kleur en ontwerp van het etiket maken duidelijk dat dit Wilhelmina-Bier in feite Amstel Münchener is.

Advertentie Het Nieuws van den Dag, 15 mei 1897.

Op grond van dit laatste gegeven durf ik de veronderstelling wel aan dat het Wilhelmina-Bier van de Deli-Brouwerij eveneens van het type Münchener was. Münchener bieren zijn nogal zoet en plakkerig en kastanjebruin van kleur. In thuisland Beieren worden ze vooral gedronken bij de broodmaaltijd tussen de middag. Nederlandse consumenten nemen deze Beierse gewoonte overigens niet over. Sowieso blijft Münchener in Nederland een echt speciaalbier en slaagt dit biertype er nooit in dezelfde mate van populariteit te verwerven als lager (voor de Tweede wereldoorlog) en pilsener (na de Tweede Wereldoorlog). Ik denk daarom dat het “enorme succes” van Deli’s Wilhelmina-Bier sterk dient te worden gerelativeerd.

© Peter Zwaal, 2014