Van Hilvarenbeek naar Schiedam

lezing/powerpointpresentatie voor de Stichting Vrienden van het JenevermuseumSociëteit De Locomotief, Schiedam, 14 augustus 2016

Peter Zwaal 1Hoewel de techniek (laptop) af en toe haperde, mag de bijeenkomst van de Stichting Vrienden van 14 augustus j.l. in Sociëteit De Locomotief, zonder meer geslaagd worden genoemd. Voormalig conservator Peter Zwaal, van het in 2015 gesloten Nationaal Likeur- en Frisdrankenmuseum Isidorus Jonkers (Hilvarenbeek), hield een powerpointpresentatie die was opgebouwd rondom zes objecten die recentelijk van Hilvarenbeek naar Schiedam zijn gekomen. Het betrof het portret van de Haagse distillateur en grootslijter Wilhelm Richters geschilderd door diens Rotterdamse neef Marius Richters (1878-1955), het fotoalbum uit 1924 van de Haagse fotograaf Eduard Visser van Weeren (1887-1959) waarin de exterieurs en interieurs van zestien Richters-slijterijen zijn vastgelegd, een vatenkar van de Fa. van Achterberg & Zoon / Distilleerderij en Likeurstokerij De St. Maarten uit Zaltbommel die is gebruikt voor intern vervoer en externe distributie, een tinnen tapapparaat voor gedistilleerde dranken uit een cafébedrijf rond 1900, een likeurkeldertje met zes mondgeblazen karafflesjes uit circa 1850 en een zwartwit film uit 1927 over de productie van advocaat in Scholte’s Advocaatfabriek te Rotterdam door Otto van Neijenhoff (1898-1977). Overigens bleek het Jenevermuseum reeds over een kopie van deze film te beschikken, een schenking van Leo Fontijne van distilleerderij Van Toor (Vlaardingen). Laatstgenoemd bedrijf nam in 1978 Scholte’s Advocaatfabriek over en kwam zo ook in bezit van de film.

portret Wilhelm Richtersinterieur slijterij Richters Theresiastraat 79 Den Haag (foto Eduard Visser van Weeren) 1924vatenkar Fa. Van Achterberg & Zoon (Zaltbommel) circa 1915drankstel circa 1900likeurkeldertje circa 1850still uit de film van Otto van Neijenhoff over Scholtes Advocaatfabriek (1927)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De vraag die Zwaal vooral bezig houdt is hoe deze en andere Hilvarenbeekse “topstukken” aansluiten op of passen binnen het museale concept dat is neergelegd in het Integraal masterplan Jenevermuseum 2016-2020. In dat plan moet het Jenevermuseum vooral een zinnenprikkelend belevingsmuseum worden waar menselijke verhalen tot leven worden gebracht rondom jenever en Schiedam in heden en verleden (“jenever toen en nu”). Zwaal wijst op enkele mogelijke valkuilen in dat concept. De tijd dat Schiedam de jeneverhoofdstad van de wereld was ligt al een tijdje achter ons. De meeste jenever wordt nu in Zoetermeer geproduceerd en het belangrijkste Schiedamse gedistilleerd is tegenwoordig wodka. Verder heeft er ook altijd een wereld van jenever buiten Schiedam bestaan. Regionale distillateurs (“van Groningen tot Maastricht, van Beverwijk tot Bergen op Zoom, van Almelo tot Zaltbommel”) hebben altijd een rol gespeeld. De focus op jenever draagt ook het risico met zich mee dat andere (Nederlandse) producten worden verwaarloosd. omslag masterplan 2016-2020Denk aan advocaat en vieux maar ook aan bijvoorbeeld breezers. Daarover zouden hele leuke, aansprekende tentoonstellingen kunnen worden gemaakt. Een laatste valkuil die door Zwaal wordt gesignaleerd is dat het museum zich teveel vereenzelvigt met de (gevestigde) distillateurs. In de productkolom van jenever spreken ook de groothandel, het slijtersbedrijf en de horeca een woordje mee. En wat evenmin uit het oog mag worden verloren is dat de laatste jaren verschillende nieuwe jeneverstokers zijn opgestaan. Deze zogenaamde craft distillers leggen sterk de nadruk op ambachtelijkheid en lokale identiteit en hanteren (voor de jenevermarkt) innovatieve verpakkings- en marketingstrategieën. Ook voor de gevestigde marktpartijen gaat daarvan een impuls tot vernieuwing uit. Zwaal constateert dat het Integraal masterplan Jenevermuseum 2016-2020 gelukkig ruimte laat om af te wijken van de centrale verhaallijn. Hij hoopt dat de museale voorwerpen uit Hilvarenbeek in Schiedam vooral ingezet zullen worden om te onderstrepen dat er buiten de centrale verhaallijn talloze andere verhalen te vertellen zijn. Het verhaal van een distillateur uit Den Haag die grootslijter werd; het verhaal van een regionale likeurstoker/distillateur annex slijter uit Zaltbommel; het verhaal van de meisjes in de advocaatfabriek van A.J. Scholte; het verhaal van de consumptie van gedistilleerd en likeuren in huiselijke kring en in de horeca.

© Peter Zwaal, 2016

http://www.jenevervrienden.nl/nieuws/van-hilvarenbeek-naar-schiedam-presentatie-door-peter-zwaal