Titel: Tersluiks : alcoholsmokkel en sluikstokerij in de Lage Landen
Opdrachtgevers: Stichting Nationaal Jenevermuseum Schiedam (Schiedam), Nationaal Jenevermuseum Hasselt VZW (Hasselt), Nationaal Museum van Douane en Accijnzen VZW (Antwerpen), Stichting Nationaal Likeur- & Frisdrankenmuseum Isidorus Jonkers (Hilvarenbeek) & Stichting Elsmuseum Beek (Beek)
Uitgeverij: Snoeck (Heule, België)
Co-auteurs: Eric Van Schoonenberghe, Paul Spapens & Michaël Van Giel
Projectduur: oktober 2011 t/m juli 2012 (archiefonderzoek, interviews en schrijfwerkzaamheden)
Publicatie: september 2012
ISBN: 978-94-6161-062-1
Taal: Nederlands
Omvang:  112 pagina’s, circa 110 illustraties
Uitvoering en formaat: paperback, 28 x 21 cm (h x b)
Verkrijgbaarheid: bij boekhandel en uitgeverij www.snoeckpublishers.be/usite/snoeckpub_nlbe/index.asp?p=875&i=304
Uitverkoop: https://ramsj.nl/winkel/tersluiks-2/

 

Ter gelegenheid van een rondreizende tentoonstelling over clandestiene alcoholproductie (op zijn Vlaams: sluikstokerij) en alcoholsmokkel verschijnt in september 2012 een publicatie onder de titel Tersluiks. Daarin wordt door twee Vlaamse en twee Nederlandse auteurs teruggeblikt op deze praktijken die vooral aan weerszijden van de gemeenschappelijke grens plaatsvonden. De gelijknamige tentoonstelling doet eerst de nationale jenevermusea te Schiedam (15 september 2012 t/m 27 januari 2013) en Hasselt (3 februari t/m 25 augustus 2013) aan, waarna de tentoonstelling nog doorreist naar het Nationaal Museum van Douane en Accijnzen te Antwerpen (5 september t/m 22 november 2013) en het Elsmuseum in het Limburgse Beek (15 december 2013 t/m 31 juli 2014).

Tentoonstelling en boek kennen een lange voorbereidingstijd. Ruim twee jaar lang wordt door de deelnemende musea en door de vier aangezochte auteurs over het project vergaderd. Davy Jacobs, conservator van het Nationaal Jenevermuseum Hasselt, is de stuwende kracht achter het project en treedt tevens op als redacteur van het boek. Voorafgaand aan de opening van de tentoonstelling in Hasselt nodigt Davy mij – als één van de vier auteurs – uit voor een lezing voor de gidsen en rondleiders verbonden aan het museum. In die lezing (31 januari 2013) sta ik vooral stil bij de zogenaamde Wet Vandervelde (1919-1985) en de gevolgen daarvan op het gebied van alcoholsmokkel en sluikstokerij. De gedrochtelijke wet verbiedt het schenken van drank met een alcoholpercentage van 18% of meer in café’s en staat de winkelverkoop van sterke drank aan particulieren slechts toe in hoeveelheden van tenminste 2 liter (om zo een aankoopdrempel op te werpen). Deze door zowel fiscale als sociaal-hygiënische motieven ingegeven wet leidt in de praktijk tot een gedoogcultuur onder de Belgische bevolking ten aanzien van smokkel en sluikstook. Dat bijvoorbeeld in het Nederlandse Sas van Gent in 1920 vijfmaal zoveel gedistilleerd wordt verkocht als het landelijk gemiddelde, komt enkel en alleen door de hoeveelheden jenever en likeur die door particulieren vanuit Sas van Gent de grens worden overgesmokkeld.

Peter Zwaal

Het boek is geen catalogus van de tentoonstelling maar een zelfstandige uitgave waarin de auteurs […] een gedetailleerd beeld schetsen van smokkelpraktijken en de clandestiene stokerij tot 1970. Het zijn gedegen essays [waarvan] Snoeck een prachtige uitgave [heeft] gemaakt. Veel – terechte – aandacht besteedt auteur Peter Zwaal aan de nadagen van de clandestiene distilleerderij, waarin […] een semiprofessioneel bedrijf ontstaat – Hans van der Sloot (Musis)

Fraai vormgegeven boek [met] langere historische bijdragen […] doorspekt met tal van soms hilarische, dan weer ontnuchterende anekdotes – Dr. H.W. Bomert (NBD/Biblion)

Pdf-bestand van boek:  http://www.etwie.be/sites/default/files/images/inline/tersluiks_corpus_def.pdf

Artikel over boek en tentoonstelling [De Oude Flesch jrg. 34, nr. 131 (4e kwartaal 2012) p.18-20]