Slaapkamerogen

Boulevard of broken dreams (omslag)

Aan Andy Warhol wordt het volgende rijmpje toegeschreven: “Just think of all the James Deans – and what it means”. De legendevorming rond de jong verongelukte filmster nam na zijn dood dermate groteske propor­ties aan, dat biografen het zicht op de ware James Dean volledig kwijtraakten. De journalist Paul Alexan­der, geboren in het jaar dat Dean stierf (1955), zette zich daarom in 1990 aan het schrijven van een revisio­nistische biografie.

Het resultaat is teleurstellend. Revisionistisch betekent in Alexanders geval dat hij met zijn broekje op zijn kui­ten heeft zitten soppen als een overja­rige nymfomane. Het begint ermee dat de half toegeknepen ogen van Dean (die in het dage­lijks leven brildragend was) smach­tend om­schre­ven worden als bedroom eyes. Verlekkerd wordt vervol­gens stilgestaan bij Jimmy’s kennis­making met de mannenliefde (een vaderlijke domi­nee, die zich ontfermt over onbegrepen, kunst­zinnig aange­legde boeren­zoons). Echt op stoot raakt Alexan­der pas als de casting couch in beeld komt en uit de doeken moet worden gedaan hoe Deans acteurscar­rière rond 1950 van de grond kwam. Als Dean in 1951 verhuist naar New York en daar verzeild raakt in de homoseksu­e­le subcultuur, slaat Alex­ander helemaal door. Met een wel­haast klini­sche aan­dacht voor de­tails wordt bij­voorbeeld verteld hoe Dean zich door een bal­let­danser in zijn gehei­me opening laat bezit­ten terwijl hij zichzelf exhi­bitio­neert.

Afge­zien van dit soort apocriefe smeuigheden, werpt Alexanders biogra­fie nauwe­lijks nieuw licht op de persoon van Dean. Het beeld dat door Alexan­der voortdurend wordt opgeroepen, is dat van Dean als een verlo­ren jonge­tje op zoek naar zich­zelf, in de James Deankunde voorwaar geen bijster origi­neel ­motief.James Dean (?) met erectie Voor het feit dat Dean zich de avances liet welgeval­len van diverse oudere heren, heeft Alexan­der een psychologische ver­klaring paraat. Nadat Jimmy op 9-jarige leef­tijd zijn moeder had verlo­ren, werd hij door zijn hartelo­ze vader uitbe­steed aan familie. Logisch dus dat Jimmy behoefte had aan “a male figure who loved him”. Evenzo wordt elke (oudere) toneel­lera­res of actri­ce die Deans levenspad kruist, door Alexander onmiddellijk gebom­bar­deerd tot moederfi­guur. Nog afgezien van het feit dat Alexander uitermate vaag blijft over zijn bron­nen, doet dit soort psycho­logische rimram ernstig afbreuk aan de geloof­waardigheid van zijn betoog.

Overigens bevat het boek ook de beroemde foto waarop Dean – of iemand die veel op hem lijkt? – zijn mannelijk deel beroert. In de Engelse editie is deze foto voorzien van een zwart blokje. De Nederlandse uitgever was minder preuts: de stijve plasser van James Dean, komt dat zien, komt dat zien!

© Peter Zwaal, 1995

Paul Alexander, Boulevard of broken dreams : the life, times, and legend of James Dean (London : Little, Brown & Company, 1994) XVI + 332 p.,
ISBN 0-316-90796-0 : £ 16.99
Nederlandse vertaling van Dorien Veldhuizen: Boulevard of broken dreams : James Dean : leven & legende (Baarn : Anthos, 1994), 260 p.,
ISBN 90-6074-893-X : ƒ 37,50

Eerder verschenen in Homologie 18 (1996) 1 (januari-februa­ri) p.45-46