Joris Wierijn (Josha Stradowski) en Yad Mousa (Majd Mardo) zijn twee twee mid-twintigers die “momenteel even niets” doen en daarom maar bij hun ouders in Almere wonen. Joris heeft het ouderlijk huis zelfs nooit verlaten. Hij volgt geen opleiding, werkt niet en brengt zijn tijd door in de sportschool, met motorrijden en met geklooi met zijn drone. Zijn moeder Simone (Tanja Jess) is weduwe en leeft van de riante levensverzekering van haar overleden man, een aannemer of projectontwikkelaar die bij leven en welzijn overigens allerminst een voorbeeldige echtgenoot was. Simone is het vleesgeworden consumentisme. Ze verdrijft de eenzaamheid en zinloosheid van het bestaan met flink wat port, bedwelmende operamuziek en ze is verslingerd geraakt aan plastische chirurgie. In veel opzichten lijkt Joris op zijn moeder. Ook Joris koopt liever iets nieuw dan dat hij een voorwerp repareert en hij is net zo geobsedeerd met zijn lijf en uiterlijk bezig als zijn moeder. Zelfs zijn kledingkeuze – duur en ordinair – weerspiegelt die van zijn moeder. Anders dan zijn moeder rouwt Joris echter nog steeds om zijn vader. Dat zijn moeder alle “ouwe zooi” van haar ontrouwe echtgenoot het huis uit heeft gedaan kan hij maar moeilijk verkroppen. Op een heel andere manier wil ook Yad maar niet volwassen worden. Yad is een party animal die zijn studie medicijnen in Amsterdam heeft verkloot en nu met hangende pootjes terugkeert naar Almere. Hij is “terug naar af”. Zijn hoogopgeleide ouders zijn meer dan vijftien jaar geleden gevlucht uit Syrië en daarna succesvol geïntegreerd in de Nederlandse samenleving. Yad’s vader is schrijver en zijn moeder doet iets onduidelijks dat met vluchtelingenopvang te maken heeft. Omdat zijn moeder erop staat dat haar “verloren zoon” kostgeld betaald ziet Yad zich gedwongen een baantje te zoeken. Hij schrijft zich in als thuiszorghulp voor bejaarden en komt zo in aanraking met cliënt Ans (Jenny Arean), de in tegeltjeswijsheden grossierende moeder van Simone en grootmoeder van Joris. Daarnaast verdient Yad nog wat bij met het geven van windsurfles. Het is ten huize van de 79-jarige Ans, wier Mokumse wortels nog duidelijk hoorbaar zijn, dat Joris en Yad elkaar voor het eerst ontmoeten. Kort daarvoor heeft Joris Yad al wel een keer met zijn drone bespied terwijl deze aan het windsurfen was. Oma Ans bespeurt onmiddellijk dat er sprake is van chemie tussen haar kleinzoon en haar thuishulp. Joris en Yad vallen inderdaad als een blok voor elkaar. Even snel als de relatie tot stand komt raakt het echter ook weer uit.
De telefilm Gewoon vrienden (2018) is door BNNVARA en de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) aangekondigd als een romantische komedie. Heel vreemd, want eigenlijk is de film ten diepste wezen helemaal niet zo komisch. Ja, er zitten heel wat leuke one liners in – vooral van het gevatte Amsterdamse soort – maar die worden in deze film niet gedebiteerd door de twee voor elkaar bestemde hoofdrolspelers, zoals het romcom-genre eigenlijk voorschrijft. In komische zin zijn het oma Ans en dochter Simone die de show stelen, waarbij de eerste staat voor behoudzucht en traditie terwijl de tweede daar op het oog juist volledig mee heeft gebroken. Toch is oma Ans degene die meer open minded is terwijl Simone politiek gezien de PVV-kiezer uit Almere representeert. En ja, de film heeft een happy ending, zoals het romcon-genre dicteert. Dat Joris en Yad twee jongemannen zijn doet daarbij niet ter zake. Homoseksualiteit is in deze film nauwelijks een issue, in elk geval niet voor Joris en Yad zelf en hun directe familieleden. Waar het mij hier om gaat is dat niet elke film met een “eind-goed-al-goed-plot” automatisch ook een romcom is. Het genre vereist bijvoorbeeld dat er voor dat happy ending eerst heel wat misverstanden tussen de geliefden dienen te worden opgeruimd. Tussen Joris en Yad is echter van misverstanden überhaupt geen sprake. Dat het al spoedig uit raakt tussen beide geliefden komt omdat Yad boos is op Joris vanwege diens reactie op een incident. Sportschooltype Joris weigert over zich te laten lopen als hij in een restaurant door enkele andere bezoekers homofoob bejegend wordt. Hij beantwoordt verbale met fysieke agressie: “Je moet ze meteen op hun bek timmeren, anders pakken ze jou.” Verder is Yad teleurgesteld in Joris omdat deze zich totaal niet geïnteresseerd toont in Yad’s migratieachtergrond (terwijl Yad zelf, nota bene, vragen van Joris’ grootmoeder als “Waar kom jij eigenlijk vandaan?” of “Waar heb je wiegie gestaan?” met dooddoeners beantwoordt). De romcom-traditie wil dat de voor elkaar bestemde hoofdrolspelers hun misverstanden al argumenterend en bekvechtend te boven komen, maar Joris en Yad tonen zich in dit opzicht allesbehalve begaafd. Zo verbreekt Yad de relatie met Joris door op te merken: “Dit gaat hem toch niet worden man. Ik kap ermee man. We kunnen ook gewoon vrienden zijn.” En als het op het einde van de film toch weer aanraakt gebeurt dat met een tamelijk nietszeggend: “Sorry”.
Nee, ik kan met de beste wil van de wereld in Gewoon vrienden geen romantische komedie zien. Wat is de film dan wel? Een eigentijds Hollands polderdrama over traditie en moderniteit die met elkaar schuren maar die met een beetje goede wil en toegeeflijkheid toch ook met elkaar zijn te verzoenen. Een feel good movie over inclusiveness en over polderen in de polder. Maar Gewoon vrienden is ook een film over rouwverwerking en over de luxe van uitgestelde volwassenheid. En het is een film die de waarde van oude èn nieuwe tegeltjeswijsheden onderzoekt en ter discussie stelt. Zoals: “De liefde laat zich niet sturen, die stuurt jou” of “Sarcasme is ook een schreeuw om hulp”. Als op het eind van de film de liefde zich weer heeft hersteld, het sarcasme is afgelegd en ook de rouw is verwerkt, kan de toeschouwer opgelucht ademhalen. Al is dan welbeschouwd het belangrijkste probleem nog altijd niet opgelost. Joris en Yad wonen nog steeds bij hun ouders en hebben geen volwaardig werk of vooruitzicht op een zelfstandig bestaan. Hier rekenen de filmmakers er kennelijk stiekem op dat de toeschouwer denkt: dat komt wel goed met die twee. Liefde overwint immers alles. En zo eindigt de film met een tegeltjeswijsheid die nu eens niet hardop wordt uitgesproken.
Regisseur van de film Annemarie van de Mond trok zich tijdens het montageproces terug en liet haar naam van de titelrol schrappen omdat ze het niet eens was met bepaalde artistieke keuzes van uitvoerend producent Gemma Derksen en scenarioschrijver Henk Burger (die als dramaturg ook betrokken was bij de veelgeroemde telefilm Jongens uit 2014). Onduidelijk is waarover het conflict precies ging. Wat mij betreft is Gewoon vrienden in grote lijnen geslaagd, ook al is het dan geen romantische komedie. Sommige bijrollen hadden misschien wat meer kunnen worden uitgediept. Vooral de moeder van Yad (gespeeld door actrice Nazmiye Oral) komt onvoldoende uit de verf in een rol die wel van belang is voor de intrige. Oma Ans en dochter Simone zijn daarentegen net iets te vet aangezet. In het script zitten ook een paar andere flaws – met name de scène in het American diner restaurant waarbij Joris en Yad met homofobe agressie te maken krijgen doet nogal ongeloofwaardig aan. Maar voor het overige is de film onderhoudend en vakkundig gemaakt met prachtig acteerwerk van de twee hoofdrolspelers die volstrekt overtuigen. Bijzondere vermelding verdienen de prima soundtrack en uitstekende locatiekeuze.
© Peter Zwaal, 2018
Voor meer informatie: http://www.imdb.com/title/tt7901640/
Bioscooptrailer: https://www.youtube.com/watch?v=r4sh1DGtU9c
Complete speelfilm: https://www.npo.nl/gewoon-vrienden/07-03-2018/BV_101387131
Interview met scenarioschrijver Henk Burger door Omroep Flevoland (5 maart 2018): https://www.youtube.com/watch?v=lbBZ_MG-UOQ
Interview met scenarioschrijver Henk Burger door Martijn Kamphorst (Winq, 6 maart 2018):https://winq.nl/articles/228671/gewoon-vrienden-gay-romcom/
Interview met hoofdrolspeler Majd Mardo door De Telegraaf (7 maart 2018): https://www.telegraaf.nl/entertainment/1761001/verhaal-gewoon-vrienden-moet-worden-verteld
Bespreking door Patricia Smagge (Cinemagazine, maart 2018): https://cinemagazine.nl/gewoon-vrienden-2018-recensie/