Literflessen limonadegazeuse uit het interbellum

Etiket Frischt op limonadegazeuse citroen

Een onuitroeibaar fabeltje is dat de literfles voor frisdranken als eerste op de markt is gebracht door N.V. Drankenindustrie Raak (Koog aan de Zaan) in 1963. Al lang voordat Raak met haar aantrekkelijk vormgegeven literflessen vanuit het (betrekkelijke) niets in één klap een belangrijke speler wordt op de Nederlandse frisdrankenmarkt, hebben andere frisdrankproducenten de literfles reeds omarmd. In Amsterdam maakt Robert Lodewijk von der Möhlen (1886-1965), eigenaar-directeur van de N.V. Eerste Nederlandsche Champagne Pilz Fabriek aan de Jacob Catskade, al in 1927 gebruik van literflessen (met beugelsluiting). In Arnhem is het Elibart (Elbert) Toonen Jr., wiens bedrijf gevestigd is in de 2e Spijkerdwarsstraat, die rond dezelfde tijd literflessen met limonadegazeuse in omloop brengt. Het afgebeelde etiket is afkomstig uit de fabriek van Toonen.

Erg wijdverbreid is het verschijnsel literfles nochtans niet. Eigenlijk wordt alleen in sommige grote steden in literflessen limonadegazeuse gehandeld. Afnemers zijn tehuizen en instellingen èn gezinshuishoudingen met een bovenmodaal inkomen. In minder welgestelde gezinnen is van thuisconsumptie van limonadegazeuse nog geen sprake.

Het zou interessant zijn om te weten of de literflessen limonadegazeuse van E. Toonen Jr. ook werden verkocht door Elibart Toonen Sr. (1879-1943), die sinds 1927 in de nabijgelegen Driekoningendwarsstraat een ambulante melkslijterij dreef. Zo dat het geval was, dan hebben we hier te maken met een vroeg geval van gecombineerde distributie (thuisbezorging) van melk en frisdrank. Elders in Nederland wordt deze praktijk pas eind jaren vijftig, begin jaren zestig gangbaar, als aan huis bezorgende melkslijters tevens Rivella gaan verkopen!

Het etiket dat door E. Toonen Jr. op zijn literflessen limonadegazeuse werd geplakt draagt het opschrift Frischt op. Daarmee wijst het als het ware reeds vooruit naar de uitvinding van het woord ‘frisdrank’ (1956).

© Peter Zwaal, 2014