Raar maar waar: er zijn nog altijd miljoenen religieus geïnspireerde Amerikanen die serieus geloven dat homoseksualiteit door therapie te genezen is. Pogingen van artsen, psychologen en homo-activisten om dit soort onzinnige conversietherapie bij wet te verbieden zijn daarom in veel Amerikaanse staten vooralsnog gedoemd te falen. Ook in Nederland zijn er nog orthodoxe en evangelische christenen die menen dat homoseksualiteit therapeutisch kan worden genezen, al is gelukkig binnen het reguliere zorgstelsel elke vorm van conversietherapie verboden. Homoseksualiteit is immers geen ziekte. Aanbieders van conversietherapie rest in Nederland geen andere optie dan buiten het toezicht van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd te opereren onder de dekmantel van religieuze hulpverleningsinstanties of kerkgenootschappen. De enige met naam en toenaam bekende aanbieder van conversietherapie in Nederland is de Stichting Different (v/h Evangelische Hulpverlening aan Homofielen) die verbonden is aan de Vereniging tot Heil des Volks in Amsterdam. Naar eigen zeggen levert Different “psycho(pastorale) hulp” aan mensen die spanning ervaren tussen hun christelijke geloofsovertuiging en hun homoseksuele gevoelens. Different wil die spanning benoembaar en hanteerbaar maken. Mensen die zich tot de stichting wenden kunnen uitsluitend ambulante hulp en begeleiding verwachten. Institutionele hulp (opname in een centrum, inrichting of tehuis) biedt Different officieel niet aan. Wat opvalt is dat woorden als “therapie” en “genezing” door Different zorgvuldig worden vermeden. Wat Different haar cliënten wel pretenteert te kunnen bijbrengen is dat homoseksualiteit geen dominerend aspect hoeft te zijn van hun identiteit en dat het met Gods hulp mogelijk is om homoseksuele gevoelens niet in daden om te zetten. Voormalige cliënten die over de werkwijze van Different uit de school hebben geklapt, zeggen dat de stichting geen echt behandelplan heeft. Ook zouden de hulpverleners van Different ervan doordrongen zijn dat lang niet iedere cliënt voldoende wilskracht heeft om zich te onthouden van een homoseksuele leefwijze. In de praktijk komt het erop neer dat Different haar cliënten slechts tamme één-op-één praatsessies aanbiedt. Daarin wordt enerzijds gespeurd naar mogelijke oorzaken van homoseksuele “scheefgroei” terwijl cliënten anderzijds bemoedigd worden in hun verzet tegen de verlokkingen des vlezes. Het lijkt er kortom op dat Different slechts pastorale softcore therapie aanbiedt waarbij het schort aan methodiek en alle hoop per saldo van boven moet komen.
Voor wie wil weten hoe hardcore Amerikaanse conversietherapie eruit ziet en welke behandelmethoden deel uit maken van deze therapie is er nu de speelfilm Boy erased (2018). De film is gebaseerd op het gelijknamige autobiografische boek uit 2016 van Garrard Conley (1985). Die onderging als 19-jarige conversietherapie bij een instelling in Memphis, Tennessee genaamd Love In Action. In Boy erased luistert Conleys filmpersonage naar de naam Jared Eamons en neemt hij deel aan een 12-daags assessment programma dat moet uitwijzen wat de beste behandelmethode is om te genezen van zijn same sex attraction. Al snel wordt duidelijk dat directeur-therapeut Victor Sykes (een rol vertolkt door regisseur Joel Edgerton) er krachtig op aanstuurt dat Jared (Lucas Hedges) zich laat opnemen in de long stay-afdeling van het behandelcentrum. Dagpatiënt Jared voelt daar echter niets voor. Daarbij heeft hij het geluk dat ook zijn moeder Nancy, die vanuit Mountain Home, Arkansas met hem is meegereisd naar Memphis, inmiddels haar bedenkingen heeft tegen het centrum waar ze haar zoon elke ochtend aflevert en ’s avonds weer ophaalt. Dat homoseksualiteit een degeneratieverschijnsel is in families die geteisterd worden door alcoholisme, drugsgebruik en pornoverslaving wil er bij Nancy (Nicole Kidman) absoluut niet in. Hoewel haar de toegang tot het behandelcentrum wordt ontzegd en Jared wordt ingeprent dat hij niets over de gevolgde therapie naar buiten mag brengen, is Nancy zo gis om zich op haar hotelkamer te verdiepen in het schriftelijke “lesmateriaal “ dat haar zoon in een multomap met zich meetorst.
In een aantal flashbacks krijgt de toeschouwer te zien waarom Jared heeft toegestemd in deelname aan het assessment programma. Zonder daar al te diep op in te gaan en die hele voorgeschiedenis te verklappen komt het erop neer dat Jared eigenlijk zijn vader Marshall (Russell Crowe) niet durft te weerstaan. Die is behalve een succesvol zakenman (autodealer) ook een gerespecteerd voorganger van een Baptistengemeente. Hoewel Marshall Eamons er als predikant van uitgaat dat niemand volmaakt is en geen mens zonder zonde, is hij geneigd om homoseksualiteit te beschouwen als een repareerbaar defect – alsof het een auto in plaats van een mens betreft.
Hoewel Boy erased een hoge gemiddelde waardering scoort op de IMDb-website kon de film mij eerlijk gezegd maar matig bekoren. Dat Jared toestemt in conversietherapie om zijn vader niet teleur te stellen acht ik nog wel geloofwaardig. Waar ik echter grote moeite mee heb is de wijze waarop Jared zich blijkens de flashbacks gewaar wordt van zijn same sex attraction. Boy erased speelt zich af in 2004, toen YouTube en Pornhub weliswaar nog niet bestonden maar internet uiteraard al wel een overvloed aan gratis lustopwekkende plaatjes bevatte. Boy erased wil ons echter doen laten geloven dat de brave Jared zich eerst van zijn anders zijn bewust wordt als zijn middelbare school vriendinnetje zich vurig aan hem opdringt maar hij geen stijve plasser krijgt. Kom nou toch. Ook Baptistenjongens leven niet onder een steen. Ik hoef toch niemand te vertellen dat seksuele identiteitsontwikkeling begint met fantaseren, masturberen en het opzoeken van seksueel getint beeldmateriaal.
Maar nog afgezien van dit geloofwaardigheidsprobleem lijdt de film nog aan een ander groot manco en dat is dat alles zo verschrikkelijk voorspelbaar is. Het lijkt erop dat regisseur Edgerton veel te dicht bij het boek van Conley is gebleven en te weinig eigen inkleuring heeft durven geven aan de plot en aan de nevenfiguren, waaronder de andere deelnemers aan de groepstherapie. Eén daarvan genaamd Jon (Xavier Dolan) is zo bang om homo te worden dat hij elk fysiek contact met andere mannen uit de weg gaat, tot aan het schudden van een hand toe. Een ander genaamd Gary (Troye Sivan) speelt het spel slechts mee en doet alsof de therapie werkt om zodoende zo snel mogelijk het behandelcentrum weer te kunnen verlaten. Eerlijk gezegd was ik veel nieuwsgieriger naar de voorgeschiedenis en achtergrond van deze bijfiguren dan naar het verhaal van hoofdpersoon Jared.
© Peter Zwaal, 2019
Voor meer informatie: https://www.imdb.com/title/tt7008872/?ref_=nv_sr_2?ref_=nv_sr_2
Complete speelfilm: https://hdmo.tv/movies/boy-erased/
