Een klap die nog lang naklinkt

 

De klap (Christos Tsiolkas) 2010Christos Tsiolkas (foto John Tsiavis).

Een op het oog schattige kleuter dreigt een paar jaar ouder jongetje met een cricketbat te lijf te gaan als hij niet langer mee mag spelen omdat hij de spelregels niet eerbiedigt. De vader van het oudere jongetje grijpt net op tijd in maar wordt door de kleuter hard tegen de schenen getrapt. Daarop dient de man de kleuter met de vlakke hand een klap toe. “Het leek alsof op die klap een echo volgde” noteert Christos Tsiolkas (1965) in zijn roman The slap (2008). Een volstrekt overbodige mededeling want in de meer dan 400 pagina’s die nog volgen na het beschreven incident – op pagina 43 van de Nederlandse vertaling – klinkt die klap nog na. Een lange echo van een korte klap.

Die eerste 43 pagina’s van zijn roman gebruikt Christos Tsiolkas om zijn belangrijkste romanfiguren te introduceren en dat zijn er nogal wat. Hector, een wat karakterloze man van Griekse afkomst die ondanks zijn middelbare leeftijd nog altijd gezegend is met een goddelijk lichaam. Aisha, zijn vrouw van Indiase komaf, die een dierenartspraktijk drijft. Gary, de vader van de geslagen kleuter, een mislukte kunstenaar die zijn frustraties verdrinkt in sloten bier. Rosie, zijn vrouw, een jeugdvriendin van Aisha, die haar 4-jarige zoontje Hugo tot afgrijzen van iedereen nog steeds de borst geeft. Connie, een 17 of 18-jarig meisje dat als assistente werkzaam is in de dierenartspraktijk van Aisha en die tevens fungeert als oppas voor Hugo. Niet onbelangrijk is dat Connie amoureuze gevoelens koestert voor Hector en dat Hector meer dan genegen lijkt die gevoelens te beantwoorden. En dan is er nog Richie, waarvan bijna iedereen denkt dat hij het vriendje is van Connie maar die als homo nog voor driekwart in de kast zit. Een romanfiguur die zeker niet mag worden vergeten is Harry Apostolou, Hectors neef, een succesvol zakenman die helaas over weinig zelfbeheersing beschikt, waarvan de klap die hij aan kleuter Hugo uitdeelt moge getuigen. Belangrijke bijrollen zijn nog weggelegd voor Hectors bejaarde vader Manolis en voor Anouk, een kinderloze vriendin van Aisha en Rosie die werkzaam is als scriptschrijver van een Australische televisiesoap. Al deze figuren, plus nog een flink aantal verwanten, vrienden en kennissen, worden opgevoerd in de pagina’s die voorafgaan aan de titelscène, die zich afspeelt tijdens een barbecuefeestje ten huize van Hector en Aisha in een buitenwijk van Melbourne.

Mij duizelde het aanvankelijk vanwege zoveel romanfiguren, maar in de hoofdstukken die volgden kreeg ik toch geleidelijk greep op het geheel. Dat komt doordat Tsiolkas de gebeurtenissen vóór en na de cruciale klap beschrijft door de ogen van telkens een ander romanpersonage. Zo worden in totaal acht romanfiguren behoorlijk uitgediept en krijg je als lezer langzaam zicht op hun complexe onderlinge relaties. Van meet af aan is duidelijk dat al die relaties in meer of mindere mate getekend worden door ontrouw, schone schijn en hypocrisie. Echtgenoten bedriegen elkaar en plegen overspel, vriendschappen worden op de proef gesteld en verzuren door het vertellen van leugentjes en halve waarheden en het vervolgens verzwijgen van irritaties dienaangaande. Ook ouder-kindrelaties kunnen om allerlei redenen behoorlijk verstoord raken. Zelfs in de ten principale zakelijke en tot niets verplichtende relatie tussen Harry Apostolou (de man van de klap) en de Libanese prostitué Kelly speelt schijn een rol: Kelly wenst door Harry niet als hoer te worden behandeld en in Harry’s gedachten vervult Kelly de rol van maîtresse. Relaties zijn onherroepelijk gedoemd te sneven of te verzuren, zo lijkt Tsiolkas de lezer te willen voorhouden. Illustratief is dat ook de onvoorwaardelijke vriendschap tussen de tieners Connie en Richie tegen het eind van de roman een behoorlijke buts oploopt – vanwege een leugen van Connie en door een indiscretie van Richie. Hoewel Connie en Richie het daarna weer bijleggen, en Richie zichzelf in de laatste hoopvolle regels van het boek voorhoudt dat zijn vriendschap met Connie voor eeuwig zal zijn, realiseert de lezer zich dat zulks allesbehalve zeker is.

Beeld uit de televisieserie The slap (aflevering 1)Grote literaire pretenties heeft The slap niet. Je zou verwachten dat elk van de acht hoofdstukken een duidelijk andere stem heeft maar dat is niet echt het geval. De uitwerking is hier en daar behoorlijk clichématig en het verhaal kent een paar onwaarschijnlijke wendingen. De roman kan wel wat meer raffinement gebruiken. Opvallend is bijvoorbeeld dat veel van de door Tsiolkas opgevoerde romanfiguren worstelen met een rookverslaving. Mogelijk heeft de auteur daarmee een bedoeling gehad alleen is mij volstrekt niet duidelijk welke.

In 2011 werd The slap door de Australian Broadcast Corporation verfilmd tot een 8-delige televisieserie, die helaas niet in Nederland is uitgezonden. In sommige opzichten overtreft de televisieserie het boek. Enkele onwaarschijnlijkheden zijn geëlimineerd, een paar losse eindjes zijn verholpen en het geheel oogt wat doortimmerder dan de roman. Wel irritant is de tamelijk overbodige voice over.

De klap / Christos Tsiolkas ; vert. door Paul Bruijn en Noor Koch  (Amsterdam : Anthos, 2010) 455 p., € 19.95
The slap / Christos Tsiolkas (Crows Nest : Allen & Unwin, 2008) 483 p., $ 32.95

© Peter Zwaal, 2014