In de zomer van 2009 stuit ik tijdens werkzaamheden in het archief van het Productschap voor Gedistilleerde Dranken op enkele exemplaren van het Weekblad voor den handel in gedistilleerd, bier, wijn, etc. uit 1936. Het betreft een vaktijdschrift voor drankenproducenten en drankengroothandelaren dat door uitgeverij Misset in Doetinchem tussen juli 1902 en januari 1973 onder telkens wisselende benamingen en met een wisselende verschijningsfrequentie is uitgegeven. In een exemplaar uit december 1936 valt mijn oog op een advertentie van de Rotterdamse distilleerderij en likeurstokerij Hellebrekers voor “fijne gestookte likeuren op luxe flacons van Copier”.
Dat Andries Copier (1901-1991) zich in opdracht van Glasfabriek Leerdam behalve met het ontwerpen van serviezen, vazen en sierobjecten ook met het ontwerpen van verpakkingsglas heeft beziggehouden is mij genoegzaam bekend. Ik weet echter ook dat er maar heel weinig flessen, flacons en potten zijn die aan Copier kunnen worden toegeschreven. Als conservator van het Likeur & Fris Museum – het museum met de grootste verpakkingsglascollectie in Nederland – ben ik verschillende malen benaderd door particuliere verzamelaars die menen dat een bijzondere of opvallende fles of flacon uit hun collectie wellicht een ontwerpje van Copier zou kunnen zijn. Mijn vriendelijke antwoord luidt in zo’n geval altijd dat toeschrijvingen nooit op basis van wishfull thinking maar altijd op basis van bronnen (liefst meerdere) of technisch bewijs tot stand komen.
De advertentie voor de Hellebrekers-likeuren is zo’n bron omdat Copier hierin expliciet als ontwerper van de flacons wordt genoemd. Daarbij weten we dat Copier zijn glazen unica’s regelmatig exposeerde in de Haagse kunstzaal De Sirkel (1925-1928), waarvan fotograaf Alphonsus Philippus Josephus (Fons) Hellebrekers (1901-1994) één van de stichters was. Deze Fons Hellebrekers was een zoon van de Rotterdamse distillateur Henricus Wilhelmus Dominicus Hellebrekers (1862-1935). De connectie tussen Copier en de distilleerderij en likeurstokerij H. Hellebrekers & Zonen is dus verklaarbaar.
Een zoektocht naar advertenties voor de Hellebrekers-likeurflacon van vóór december 1936 levert niets op. Vermoedelijk is de likeurflacon door de firma Hellebrekers dus in 1936 aan het verpakkingsassortiment toegevoegd. De inhoud van de flacon bedroeg naar alle waarschijnlijkheid een halve liter. In later jaren wordt redelijk intensief voor de likeuren van Hellebrekers geadverteerd in dagbladen, waarbij deze likeuren steevast worden aangeboden in flacons van een halve liter tegen een prijs van ƒ 1,95. Die prijs wijkt nauwelijks af van de prijs die genoemd wordt in de advertentie uit het Weekblad voor den handel in gedistilleerd, bier, wijn, etc. van december 1936. Kennelijk betreft het dus dezelfde flacons. Helaas bevatten de dagbladadvertenties geen afbeeldingen van de Hellebrekers-likeurflacon.
In de meidagen van 1940 wordt de distilleerderij van Hellebrekers bij het bombardement van Rotterdam vernietigd. Ook de emballagevoorraad gaat bij het bombardement verloren. Eén en ander betekent dat de door Copier ontworpen likeurfles vermoedelijk nog geen vier jaar door de firma Hellebrekers is gebruikt. Hoeveel gevulde exemplaren zullen er in die tijdspanne zijn verkocht? Ik hou het op enkele duizenden, zeker niet meer. Als het er vele tienduizenden zijn geweest, zouden er vast wel enkele bewaard zijn gebleven. Want dat is wat tot op heden ontbreekt: een bewaard exemplaar van de flacon. Hoe ironisch: het bewijs dat de flacon door Copier is ontworpen is geleverd, maar de flacon zelf ontbreekt in museale en particuliere collecties!
De ontdekking van de Hellebrekers-likeurflacon komt op een gelukkig moment. Het Nationaal Glasmuseum Leerdam is op dat moment bezig met het samenstellen van een oeuvrecatalogus van Andries Copier. In deze oeuvrecatalogus Copier compleet (2011) van Joan Temminck en Laurens Geurtz wordt de likeurflacon dan ook opgenomen, waarbij de grofgerasterde advertentiefoto uit het Weekblad voor den handel in gedistilleerd, bier, wijn, etc. bij gebrek aan beter als afbeelding wordt gebruikt. De kans dat er na pakweg 75 jaar nog exemplaren van de likeurflacon in drankbuffetten of kelders staan te verstoffen is uiterst gering. Heel misschien duikt er ooit nog wel eens een uniek exemplaar op maar tot die tijd moeten we het doen met een unieke afbeelding.
© Peter Zwaal, 2014, 2016