Eros en Thanatos aan de oevers van een meer

 

 

 

 

“Laat me niet alleen… Ik heb je nodig… Kom… Laten we samen de nacht doorbrengen…” Het zijn de laatste verlokkende woorden die Franck (Pierre Deladonchamps) verneemt uit de mond van zijn minnaar Michel (Christophe Paou), die tot dan toe categorisch geweigerd heeft met hem te slapen. En dat terwijl Franck zojuist getuige is geweest van twee brute moorden die Michel heeft gepleegd bij een naaktstrandje voor homo’s aan de bosrijke oevers van een stuwmeer in Zuidoost-Frankrijk. Doodsbang houdt Franck zich verborgen voor Michel terwijl de schemering plaats maakt voor het nachtelijk duister. Pas als Michel zich lijkt te hebben verwijderd – al weet de toeschouwer dat zulks allerminst zeker is – en Franck nauwelijks meer een hand voor ogen kan zien, durft Franck de lokroep van zijn minnaar te beantwoorden: “Michel… Michel… Michel!”

Zie hier het open en door velen onbegrepen einde van de speelfilm L’inconnu de lac (2013) van regisseur Alain Guiraudie. Veel mysterieuzer dan dit open einde vormt wat mij betreft het motief van moordenaar Michel. En dan bedoel ik niet het motief voor de twee brute moorden die aan het eind van de film gepleegd worden. Elke weldenkende bioscoopbezoeker begrijpt dat die twee moorden noodzakelijk zijn om een eerdere moord toe te dekken. Het werkelijke raadsel vormt het motief voor die eerdere moord, waarvan Franck op een zomeravond eveneens per ongeluk getuige is geweest. Die eerste moord bestaat hieruit dat Michel een man waarmee hij seks heeft gehad moedwillig verdrinkt tijdens een zwempartij. Waarom dit avondlijke zwempartijtje, door Franck heimelijk gadegeslagen vanuit de bosrand, ontaardt in een gevecht op leven en dood blijft volkomen duister. Is Michel een psychopaat die zijn gelegenheidspartner vermoordt uit zelfhaat? Daar lijkt het niet op, want Michel wekt geen moment de indruk gebukt te gaan onder zijn seksuele voorkeur voor mannen. Acteur Christophe Paou heeft verklaard dat regisseur en scenarioschrijver Alain Guiraudie weigerde enige uitleg te verschaffen omtrent het motief van Michel. Daarop besloot Paou om Michel maar neer te zetten als “een kinderlijke en ongelofelijk impulsieve man”. Geen moordenaar dus die uit voorbedachte rade handelt maar iemand die opereert vanuit een plotselinge opwelling en daarbij onmachtig is zichzelf een halt toe te roepen. Een gewetenloze man in andere woorden, waarop geen peil te trekken valt. Juist die gewetenloosheid zorgt voor een hoog suspense gehalte.

Tussen de eerste moord en de beide laatste moorden voltrekt zich een ritueel proces dat Franck en Michel steeds nader tot elkaar brengt, al blijft het een ongemakkelijke verhouding. Franck en Michel ontmoeten elkaar dagelijks bij het meer, hebben seks in de bosjes en gaan bij het invallen van de schemering weer ieder huns weeg. Michel maakt duidelijk geen behoefte te hebben aan een meer omvattende relatie omdat hij meent dat de seks daaronder te lijden zal hebben. Franck blijft hopen op meer maar weet ook dat de man die hij bemint heel wel tot moorden in staat is. Omgekeerd groeit bij Michel het vermoeden dat de man waarmee hij dagelijks van bil gaat wel eens getuige zou kunnen zijn geweest van de (impulsieve) moord die hij heeft gepleegd. Zoals altijd liggen Eros en Thanatos, levens- en doodsdrift, dicht tegen elkaar en is niet gemakkelijk te onderscheiden waar de één ophoudt en de ander begint. Jezelf in de ander willen verliezen, omdat je jezelf erotisch tot die ander aangetrokken voelt, komt soms gevaarlijk dicht in de buurt van doodsdrift – zo ervaart Franck. Jezelf niet willen verliezen in de ander – waartoe Michel geneigd is – komt neer op een compulsieve en steeds vreugdelozer herhaling van stappen waarmee uiteindelijk meer de dood dan het leven gevierd wordt. Eros en Thanatos kunnen niet zonder elkaar, maar hoe vinden we het gulden midden?

Niet dat de bioscoopbezoeker bij het zien van L’inconnu du lac veel tijd gegund is voor dit soort overwegingen. Met besliste hand en ijzingwekkende precisie voert regisseur Guiraudie de spanning voortdurend op, waarbij hij vooral het middel van de herhaling effectief benut. Pierre Deladonchamps heeft veel lof toegezwaaid gekregen voor zijn rol van Franck, al zal een deel van die waardering vermoedelijk samenhangen met zijn appetijtelijke verschijning. Ik was vooral onder de indruk van het acteerwerk van Patrick d’Assumçao die tekende voor de rol van Henri, een zwaarlijvige, enigszins beschouwelijk ingestelde bezoeker van het homostrand die dagelijks een praatje maakt met Franck. Jammer tenslotte dat er geen prijs bestaat voor filmlandschappen. Het kunstmatige Lac de Sainte-Croix met zijn witte kiezelstrand en groene oevers transformeert gaandeweg in een “schuldig landschap” zonder dat er aan het uiterlijk iets verandert. Ook de telkenmale getoonde parkeerplaats, waar de bezoekers van het naaktstrand hun auto’s parkeren, verandert allengs in een onheilszwangere plek waarvan een grote dreiging uit gaat. Onwillekeurig kruipen landschap en meer onder je huid. Na het zien van L’inconnu du lac zal ik mijn handdoek alleen nog neervlijen aan de oevers van zo’n soort meer als ik in door-en-door vertrouwd gezelschap ben.

© Peter Zwaal, 2014, 2018

Voor meer informatie: http://www.imdb.com/title/tt2852458/
Bioscooptrailer: https://www.youtube.com/watch?v=3PnhzRLHKjE
Interview met regisseur Alain Guiraudie (Arte TV, 17 mei 2013): https://www.youtube.com/watch?v=y12wKzOKTQs
Interview met regisseur Alain Guiraudie en acteurs Pierre Deladonchamps & Christophe Paou (Festival de Cannes, 20 mei 2013) : https://www.youtube.com/watch?v=TJF1QLlwpR0
Interview met regisseur Alain Guiraudie (Melbourne International Film Festival, 22 augustus 2013):https://www.youtube.com/watch?v=QXQcpBnt3jY