Bomvol

Bondelen van biervaten.Dit is de lagerkelder van brouwerij De Sleutel uit Dordrecht, vermoedelijk eind jaren dertig. Langs de wand van de kelder is een rij biervaten opgelegd. Duidelijk zichtbaar is dat de vulopeningen van de vaten, de zogenaamde spongaten, zijn dichtgemaakt met stukken papier en houten stoppen. Wat de brouwer of brouwersknecht op de voorgrond aan het doen is, houdt verband met het sluiten van de biervaten.

Het traditioneel gebrouwen bier gist nog enige tijd na op vat. Vanwege deze nagisting worden de vaten zo’n dag of tien in de lagerkelder opgelegd zonder dat de spongaten (ook wel bondelgaten of bomgaten genaamd) zijn gesloten. Door dagelijks kleine hoeveelheden bier bij te gieten, met een kan zoals rechts op de voorgrond, loopt de afgewerkte en bovendrijvende gist in de biervaten vanzelf door het spongat weg. Pas als de nagisting op de vaten is afgelopen en de vaten volledig zijn afgeschuimd kunnen ze worden gesloten.

Dat sluiten wordt sponden, dicht- of toesponnen, bondelen of de bom erop slaan genoemd. De spon, bondel of bom is een houten enigszins conische stop. Alvorens deze met een hamer in het vat wordt geslagen wordt het spongat toegedekt met een fijnmazig stuk textiel (een zogenaamde sponlap of bondellap) of met een stuk papier dat is vervaardigd uit lompen (zogenaamd bompapier). De sponlap of het bompapier is ingesmeerd met een pasta bestaande uit bijenwas en talkpoeder. Deze pasta moet voor een werkelijk luchtdichte afsluiting zorgen, zodat het bier niet bederft.

De man op de foto is bezig de pasta van talkpoeder en bijenwas te vervaardigen waarmee het bompapier wordt ingesmeerd. We kennen allemaal de uitdrukking bomvol. Maar wie weet nog dat met die uitdrukking eigenlijk wordt bedoeld dat een vat volledig, dat wil zeggen tot aan de bom (het spongat), is gevuld?

© Peter Zwaal, 2013